ტერმინოლოგიური მართვის პოლიტიკის სახელმძღვანელო

პარიზი, 2005
ქრისტიან გალინკის წინასიტყვაობა ქართული თარგმანისთვის

2003 წელს იუ­ნეს­კომ ინ­ფო­ტერმს მი­ან­დო ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის პო­ლი­ტი­კის სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლოს შე­მუ­შა­ვე­ბა რამ­დე­ნი­მე მი­ზე­ზის გამო. ემ­პი­რი­უ­ლი მტკი­ცე­ბუ­ლე­ბე­ბი სულ უფ­რო და უფ­რო ცხად­ყოფ­და, რომ გა­მარ­თუ­ლი ეროვ­ნუ­ლი ტერ­მი­ნო­ლო­გია და­დე­ბი­თად იმოქ­მე­დებ­და რო­გორც შე­სა­ბა­მი­სი ენის, ასე­ვე მთე­ლი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის სო­ცი­ა­ლურ-ეკო­ნო­მი­კურ გან­ვი­თა­რე­ბა­ზე, ზო­გა­დად, არას­რულ­ფა­სო­ვა­ნი ტერ­მი­ნო­ლო­გია იწ­ვევს არამ­ხო­ლოდ შე­სა­ბა­მი­სი დარ­გობ­რი­ვი ენის და­ბალ დო­ნეს, არა­მედ ზღუ­დავს სა­მუ­შაო შე­საძ­ლებ­ლო­ბებს შე­სა­ბა­მის  სფე­რო­სა და დარგ­ში. ცალ­კე­ულ სა­მეც­ნი­ე­რო-ტექ­ნი­კურ დარგ­ში ან სა­გნებ­ში ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის მუდ­მი­ვი გა­მდიდ­რე­ბი­სა და განახ­ლე­ბის უყუ­რა­დღე­ბოდ მი­ტო­ვე­ბამ შე­იძ­ლე­ბა გამო­იწ­ვი­ოს „დარ­გის და­კარ­გვა“ შე­სა­ბა­მის სფე­რო­ში. მე­ო­რე მხრივ, სა­კუ­თა­რი ენობ­რი­ვი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის ენა­ზე ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის შე­მუ­შა­ვე­ბის­თვის და­უ­ზო­გა­ვი ძა­ლის­ხმე­ვა  განა­პი­რო­ბებს „დარ­გის წარ­მა­ტე­ბას“ სო­ცი­ა­ლურ-ეკო­ნო­მი­კუ­რი სა­რგებ­ლით, მა­გა­ლი­თად, შე­საძ­ლე­ბე­ლია სწავ­ლა, კვლე­ვა  ან  სწავ­ლე­ბა შე­სა­ბა­მის დარგ­ში  და მო­გვი­ა­ნე­ბით და­საქ­მე­ბა თა­ვის სა­სი­ცო­ცხლო გა­რე­მო­ში.

ამ სა­კი­თხებ­ზე მსჯე­ლო­ბამ 1990-იან წლებ­ში მი­გვიყ­ვა­ნა იმის აღი­ა­რე­ბა­მდე, რომ მშობ­ლი­უ­რი ენის  კულ­ტუ­რულ, სა­მეც­ნი­ე­რო და კო­მერ­ცი­ულ სფე­რო­ებ­ში გამო­ყე­ნე­ბის შე­საძ­ლებ­ლო­ბა აშ­კა­რად მო­სა­ლოდ­ნე­ლია, იქ­ცეს სო­ცი­ა­ლურ-ეკო­ნო­მი­კურ სა­რგებ­ლა­დაც ადა­მი­ან­თა ენობ­რი­ვი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის­თვის; თუმ­ცა ამ დრო­ი­სა­თვის მრა­ვა­ლი კი­თხვა ჯერ კი­დევ უპა­სუ­ხოდ რჩე­ბო­და, რად­გან ცხა­დად ჩა­ნდა, რომ სა­კი­თხი მრა­ვალ­მხრი­ვი და წახ­ნა­გო­ვა­ნი იყო.

კი­თხვებ­ზე უტყუ­ა­რი პა­სუ­ხე­ბის პოვ­ნა – თუნ­დაც 2000-ია­ნი წლე­ბის და­სა­წყის­ში სა­კი­თხის მკა­ფი­ოდ გან­ხილ­ვა – გამო­წვე­ვა აღმო­ჩნდა. ნე­ბის­მი­ერ შე­მთხვე­ვა­ში ცხა­დი იყო, რომ  სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლოს შე­სა­მუ­შა­ვებ­ლად უნ­და მო­ეწ­ვი­ათ ექ­სპერ­ტე­ბი, რომ­ლებ­საც ექ­ნე­ბო­დათ სხვა­დას­ხვა სა­მეც­ნი­ე­რო და პრაქ­ტი­კუ­ლი გა­მოც­დი­ლე­ბა. სა­ბო­ლო­ოდ, თხუთ­მე­ტი ექ­სპერ­ტი მუდ­მი­ვად იღებ­და მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას, ხო­ლო ათო­ბით და­მა­ტე­ბი­თი ექ­სპერ­ტი ჩა­ერ­თო ცალ­კე­უ­ლი სა­კი­თხის გან­ხილ­ვა­ში მიმო­წე­რით. სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლოს  მო­მზა­დე­ბი­სას შე­ა­ფა­სეს და განი­ხი­ლეს  „ენის და­გეგ­მვის“ სფე­როს­თან და­კავ­ში­რე­ბუ­ლი მრა­ვა­ლი ნა­შრო­მი.

იუ­ნეს­კოს რე­კო­მენ­და­ცი­ის მო­მზა­დე­ბას­თან ერ­თად მრა­ვა­ლე­ნოვ­ნე­ბის ხელ­შე­წყო­ბის, გამო­ყე­ნე­ბი­სა და კი­ბერ­სივ­რცე­ში სა­ყო­ველ­თაო წვდო­მის შე­სა­ხებ მსჯე­ლო­ბამ (2003, UNESCO 32C/რე­ზო­ლუ­ცია 41) მრა­ვა­ლი რამ გვას­წავ­ლა. ამას­თანავე, სა­ინ­ფორ­მა­ციო ეროვ­ნუ­ლი სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლოდ იუ­ნეს­კოს გამო­ცე­მა – ეროვ­ნუ­ლი სა­ინ­ფორ­მა­ციო პო­ლი­ტი­კის ჩამო­ყა­ლი­ბე­ბის, და­მტკი­ცე­ბის, გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბი­სა და ფუნ­ქცი­ო­ნი­რე­ბის სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლო (1990 წ.) – გამო­რჩე­უ­ლად ღი­რე­ბუ­ლი აღმო­ჩნდა, რად­გან იგი შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლი იყო  მეტ-ნა­კლე­ბად მსგავ­სი მიზ­ნე­ბის გა­თვა­ლის­წი­ნე­ბით სხვა­დას­ხვა სა­გნობ­რივ სფე­რო­ში.

ამ­გვა­რად, სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლო  გა­ხდა პირ­ვე­ლი მცდე­ლო­ბის შე­დე­გი და მო­ი­ტა­ნა რო­გორც და­გეგ­მი­ლი, ასე­ვე მო­უ­ლოდ­ნე­ლი შე­დე­გე­ბი ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის, სო­ცი­ო­ლინ­გვის­ტი­კის, სო­ცი­ო­ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ი­სა და სტან­დარ­ტი­ზა­ცი­ის სფე­რო­ში:

(1) ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის მე­ცნი­ე­რე­ბის თვალ­სა­წი­ე­რის გა­ფარ­თო­ე­ბა და მი­სი გამო­ყე­ნე­ბა;

(2) ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის და­გეგ­მვი­სა და ენობ­რი­ვი და­გეგ­მვის სფე­რო­ებ­ში მო­სამ­ზა­დე­ბე­ლი სა­მუ­შა­ო­ე­ბი;

(3) ახა­ლი მო­საზ­რე­ბე­ბი და გან­ვი­თა­რე­ბა სტან­დარ­ტი­ზა­ცი­ის მი­მარ­თუ­ლე­ბით;

გარდა ამი­სა, სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლომ  ხე­ლახ­ლა შე­ა­ფა­სა ან და­ა­დას­ტუ­რა მა­ნამ­დე­ლი მსჯე­ლო­ბა-გან­ხილ­ვის ზო­გი­ერ­თი შე­დე­გი და და­ა­მა­ტა უკ­ვე არ­სე­ბუ­ლი, მაგ­რამ ახ­ლე­ბუ­რად წარმო­ჩე­ნი­ლი ან სრუ­ლი­ად  ახა­ლი გეგ­მე­ბი.

(1) ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის მე­ცნი­ე­რე­ბის სხვა­დას­ხვა სფე­რო­ში (და მი­სი მრა­ვალ­მხრი­ვი გამო­ყე­ნე­ბის თვალ­საზ­რი­სით), სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლომ გა­ა­ფარ­თო­ვა მო­მავ­ლის გეგ­მე­ბი ტერ­მი­ნო­ლო­გი­უ­რი პრინ­ცი­პე­ბი­სა და მე­თო­დე­ბის ფუნ­და­მენ­ტუ­რი სა­ჭი­რო­ე­ბე­ბის მი­მართ (ისე­ვე, რო­გორც აქ­ტი­ვო­ბე­ბი და გამო­ყე­ნე­ბა) სტრა­ტე­გი­უ­ლი მნიშ­ვნე­ლო­ბის ეროვ­ნუ­ლი პო­ლი­ტი­კის სფე­რო­ებ­ში, რო­გო­რი­ცაა სა­მეც­ნი­ე­რო-ტექ­ნი­კუ­რი კვლე­ვა და გან­ვი­თა­რე­ბა (R&D), ინ­ფორ­მა­ტი­ზა­ცია (ინ­ფორ­მა­ცი­ის, ცოდ­ნი­სა და სი­ახ­ლე­ე­ბის სა­კი­თხე­ბის ჩა­თვლით, ასე­ვე ტექ­ნი­კუ­რი კო­მუ­ნი­კა­ცია და მე­დია), განათ­ლე­ბა, ენის და­გეგ­მვა და ა.შ. გარდა ამი­სა, სო­ცი­ო­ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის სა­კი­თხებ­მა აღი­ა­რე­ბა მო­ი­პო­ვა კვლე­ვი­სა და გან­ვი­თა­რე­ბის მო­მიჯ­ნა­ვე სფე­რო­ებ­ში. სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლო ასე­ვე ხელს უწყობს ახა­ლი ინ­სტი­ტუ­ტე­ბის ან ორ­გა­ნი­ზა­ცი­ე­ბის გან­ვი­თა­რე­ბას ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის სფე­რო­ში.

(2) ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის და­გეგ­მვი­სა და ენის და­გეგ­მვის სფე­რო­ებ­ში სულ უფ­რო და უფ­რო აღი­ა­რე­ბუ­ლი ხდე­ბო­და დარ­გობ­რი­ვი ენი­სა (ცხა­დია, ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ე­ბის ჩა­თვლით) და სა­ზო­გა­დო­ე­ბის სო­ცი­ა­ლურ-ეკო­ნო­მი­კუ­რი გან­ვი­თა­რე­ბის ურ­თი­ერ­თმი­მარ­თე­ბა. რამ­დე­ნი­მე ქვე­ყა­ნა­ში ეს აღი­სა­ხა კა­ნონ­მდებ­ლო­ბა­შიც და ენი­სა და ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის და­გეგ­მვის ინ­სტი­ტუ­ტე­ბის და­არ­სე­ბა­შიც კი. ამ მიზ­ნით შე­იქ­მნა ან გარდა­იქ­მნა ICT სის­ტე­მე­ბი.

(3) სტან­დარ­ტი­ზა­ცი­ის სა­მყა­რო­ში სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლოს განი­ხი­ლავ­დნენ, რო­გორც სა­ფუძ­ველს სა­ერ­თა­შო­რი­სო სტან­დარ­ტის – ISO 29383:2010 ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის პო­ლი­ტი­კა – შე­მუ­შა­ვე­ბა და გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა  – პირ­ვე­ლი გამო­ცე­მი­სა­თვის, რო­მე­ლიც შე­იქ­მნა სა­ჯა­რო ად­მი­ნის­ტრა­ცი­ა­ში, განათ­ლე­ბა­სა და ინ­დუს­ტრი­ა­ში გამო­სა­ყე­ნებ­ლად. სტან­დარ­ტი შემო­წმდა სა­მხრე­თაფ­რი­კე­ლი ექ­სპერ­ტე­ბის ხელ­მძღვა­ნე­ლო­ბით და გამო­ქვეყ­ნდა, რო­გორც ISO 29383:2020 ამა­ვე სა­ხელ­წო­დე­ბით. არ­სე­ბობს მო­საზ­რე­ბე­ბი, რომ ეს სტან­დარ­ტი გადა­იქ­ცე­ვა სტან­დარ­ტე­ბის სე­რი­ად, რო­მელ­თა­გა­ნაც თი­თო­ე­უ­ლი ყუ­რა­დღე­ბას გა­ა­მახ­ვი­ლებს  ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის და­გეგ­მვას­თან და­კავ­ში­რე­ბულ სა­კი­თხებ­ზე, მა­გა­ლი­თად, მი­ე­მარ­თე­ბა სა­ზო­გა­დო­ე­ბის სპე­ცი­ა­ლურ ნა­წილს ან ჯგუფს.  ყო­ველ შე­მთხვე­ვა­ში, ISO 29383 ავ­სებს სხვა სტან­დარ­ტებს, რომ­ლე­ბიც შე­მუ­შა­ვე­ბუ­ლია ტექ­ნი­კუ­რი კო­მი­ტე­ტის  – ISO/TC 37 „ენა და ტერ­მი­ნო­ლო­გია“ – მი­ერ.

ზე­მო­აღ­ნიშ­ნუ­ლი ღო­ნის­ძი­ე­ბე­ბი გრძელ­დე­ბა, ვი­თარ­დე­ბა მსოფ­ლი­ოს სხვა­დას­ხვა კუ­თხე­ში. მრა­ვალ ენობ­რივ სა­ზო­გა­დო­ე­ბა­ში შე­ის­წავ­ლეს და გამო­ი­ყე­ნეს სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლო; ზო­გი ცდი­ლობს თარ­გმნოს იგი სა­კუ­თარ ენა­ზე. სი­ხა­რუ­ლით მი­ვე­სალ­მე­ბით ქარ­თულ თარ­გმანს, მე­თორ­მე­ტე ენობ­რივ ვერ­სი­ას იუ­ნეს­კოს ამ პირ­ვე­ლი დო­კუ­მენ­ტი­სა, რო­მე­ლიც ფარ­თო­დაა აღი­ა­რე­ბუ­ლი ოფი­ცი­ა­ლუ­რად.

ჩვენ გან­სა­კუთ­რე­ბით ვა­ფა­სებთ სა­ქარ­თვე­ლოს ვუ­კოლ ბე­რი­ძის ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის ასო­ცი­ა­ცი­ის ძა­ლის­ხმე­ვას ამ თარ­გმა­ნის ორ­გა­ნი­ზე­ბის­თვის, გან­სა­კუთ­რე­ბით დოქ­ტორ ზა­ალ კიკ­ვი­ძის სრულ­ყო­ფილ თარ­გმანს  და თსუ არ­ნოლდ ჩი­ქო­ბა­ვას სა­ხე­ლო­ბის ენათ­მეც­ნი­ე­რე­ბის ინ­სტი­ტუ­ტის თარ­გმი­თი ლექ­სი­კო­ნე­ბი­სა და სა­მეც­ნი­ე­რო ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის გან­ყო­ფი­ლე­ბის თა­ნა­მო­ნა­წი­ლე­ო­ბას. ჩვენ ასე­ვე დი­დად ვა­ფა­სებთ ამ თარ­გმა­ნის მხარ­და­ჭე­რას იუ­ნეს­კოს სა­ქარ­თვე­ლოს ეროვ­ნუ­ლი კო­მი­სი­ის მი­ერ, სა­ქარ­თვე­ლოს განათ­ლე­ბი­სა და მე­ცნი­ე­რე­ბის სა­მი­ნის­ტროს­თან კონ­სულ­ტა­ცი­ე­ბის სა­ფუძ­ველ­ზე. არა­ნაკ­ლე­ბი მად­ლი­ე­რე­ბი­თაა და­სა­ფა­სე­ბე­ლი იუ­ნეს­კოს შტაბ-ბი­ნის მი­ერ თარ­გმა­ნის წა­ხა­ლი­სე­ბა.

ინ­ფო­ტერ­მის სა­ხე­ლით მი­ნდა გამო­ვხა­ტო ჩვე­ნი დი­დი კმა­ყო­ფი­ლე­ბა ტერ­მი­ნო­ლო­გი­ის პო­ლი­ტი­კის სა­ხელ­მძღვა­ნე­ლოს ქარ­თუ­ლად თარ­გმნის გამო და ვუ­სურ­ვო აღი­ა­რე­ბა, გან­ხორ­ცი­ე­ლე­ბა და წარ­მა­ტე­ბით გამო­ყე­ნე­ბა სხვა­დას­ხვა დო­ნე­ზე, მრა­ვალ სა­მეც­ნი­ე­რო-ტექ­ნი­კურ სფე­რო­სა თუ  სა­გან­ში სა­ქარ­თვე­ლო­სა და ქარ­თუ­ლე­ნო­ვა­ნი სა­ზო­გა­დო­ე­ბის სა­კე­თილ­დღე­ოდ მთე­ლი მსოფ­ლი­ოს მას­შტა­ბით.

 

ვენა, 2022 წლის 10 მარტი, დოქტორი ქრისტიან გალინსკი

ინფოტერმის დირექტორი